Ayşe Hafsa Sultan

Ayşe Hafsa Sultan

Kırım Hanı Mengli Giray’ın kızı, Yavuz Sultan Selim’in eşi, Kanuni Sultan Süleyman’ın annesidir. 1479 yılında Kırım’da, Salacık Han Sarayı’nda doğmuştur. 15 yaşına kadar burada yaşamıştır. Ayşe Hafsa Valide Sultan, 1479-1534 yılları arasında yaşadı. Sultan Süleyman 1520 yılında tahta çıkınca da valide sultan oldu. Bu sıfatla anılmış ilk padişah annesidir. 14 yıl Valide Sultan olarak kaldı.

Biyografi

Osmanlı Sarayına Girişi

14 yaşında babası ve Osmanlı padişahı Sultan Bayezid Han’ın ortak görüşü neticesinde Şehzade Selim ile evlendirildi. Kerç şehrinden yola çıkan kadırga ile Trabzon’a gelin olarak indi. Sultan Selim’in şehzadelik döneminde Trabzon’da, 1494 yılında şehzade Süleyman’ı doğurdu. Oğlu Şehzade Süleyman’ın sancak beyliklerinde de Kefe ve Manisa’da bulundu. Yavuz Sultan Selim’in 1520 yılındaki ani ölümüyle oğlu Kanuni Sultan Süleyman tahta geçti.

Oğlu ve Devlet Yönetimi Üzerindeki Etkisi

Oğlu üzerinde yoğun etkisi görülen Valide Sultan bu etkisini hiçbir zaman kötüye kullanmadı. Gönderdiği birçok mektup ile siyasi olaylarla ilgili tavsiyelerde bulunan Hafsa Sultan, II. Bayezid’in annesi Gülbahar Hatun’dan sonra oğluna bu tür telkinlerde bulunan ilk padişah annesidir. Annesini çok seven, sayan ve hürmet eden Süleyman Han tarafında tarihte ilk defa kendisine Valide Sultan makamı uygun görüldü.
Oğlunun zaferleriyle gurur duyan Hafsa Sultan, yazdığı mektupların üzerine “El-Mütevekkil Alallah, Valide-i Sultan Süleyman Şah” yazılı mührünü basıyordu. Güzelliği kadar hayırseverliğiyle de tanınan Hafsa Sultan, yaptırdığı birçok hayır müessesesi arasında bilhassa Manisa’da bir kısmı 1523 ’te bitirilen cami, medrese, sıbyan mektebi, hankah imaret, hamam ve dârüşşifâdandan meydana gelen külliyesiyle tanınır. Bunlardan hamam (1538) ve dârüşşifâ (1539) ölümünden sonra Kanûnî tarafından onun adına külliyeye ilâve edilmiştir. Burada bulanan maaşlı personel sayısı yüz on yediyi bulmaktaydı. Camideiki imam, bir hatip, dört müezzin ve diğer hizmetliler mevcuttu. Ayrıca imaret kısmında düzenli olarak yemek çıkarılıyordu. Burada yirmi kişi çalışmaktaydı. Darülkurrada dokuz, hankâhta ise on üç derviş bulunuyordu. Medresede bir müderrisle onun on talebesi vardı. Talebelere günde ikişer akçe yevmiye veriliyordu. 1575 tarihli vakıf defterinde caminin batı yanında bulunan darüşşifada görevli personelle ilgili kayıtlara rastlanmaktadır. Buna göre burada baştabip, ikinci tabip, vekilharç, göz hekimi (kehhal), cerrah ve yirmi beş kadar da hizmetli görevliydi.

Hafsa Sultan’ın Vefatı 1534

Hafsa Sultan 19 Mart 1534 tarihinde oğlu Kanunî Sultan Süleyman’ın saltanatı sırasında Topkapı Sarayı’nda vefat etmiştir. Sultan Selim Camii’nin bahçesindeki türbesine gömülmüştür. Saray nişancısı ve tarihçi Celalzade Mustafa, cenazesini anlatırken; “O dinine bağlı, dürüst bir hanım, iffet diyarının ecesi, saflık payitahtının Hazreti Hatice’si, hayırlı vakıflar kurucusu, kendini din işlerine adamış zamanın Fatıma’sı, çağın Aişe’siidi.” ifadelerini kullanmıştır.Aynı zamanda şair olan ve “Selimî “ mahlasını kullanan Yavuz Sultan Selim, eşi Ayşe Hafsa Sultan için şu ünlü dizeleri yazmıştı:

“Şirler pençe-i kahrımda olurken lerzan
Beni bir gözleri ahuya zebun etti felek”